Romantik İlişkilerimiz ve Aşkın Halleri

Jhon Lee Aşk Renk Çarkı

Sinemada Lalaland, Not Defteri, Titanik gibi filmlerle; edebiyatta Gurur ve Önyargı, Anna Karenina, Kürk Mantolu Madonna ve daha birçok ötekiyle hayatlarımıza yüzyıllardır konu olmuş ‘’aşkı’’ gelin yakından inceleyelim. Aşkın tek ve kesin bir tanımı yok. Tanımları ve yaşanma şekilleri kültürden kültüre değişebildiği gibi kişiden kişiye de farklılık gösterebilir; bu olgu tarih boyunca pek çok sanatçı tarafından ele alınıp farklı biçimlerde dışa vurulduğu gibi, pek çok farklı filozof, psikolog, psikiyatrist tarafından da farklı kuramlarla açıklanmaya çalışılmış.

Aşkı ve ilişkileri anlamlandırmaya çalışırken birçok farklı pencereden yaklaşabiliriz; bağlanma kuramları, partnerlerin geçmişten getirdikleri şemaları ve davranış örüntüleri, biyolojik perspektifte; dopamin, serotonin, oksitosin gibi hormonların etkisi, sosyal psikoloji kuramlarının rolü ve daha birçoğu. Bugün sizlere önce farklı psikologlara göre aşkın tanımından daha sonra da Sternberg ’in ‘’Üçgen Sevgi Teorisinden’’ ve Hendcrik’in ‘’Sevgi Türlerinden’’ bahsetmek istiyoruz.

Aşk; Freud’a göre (1905) libidonun öteki bir nesneye/kişiye yönelmesi sonucu oluşur. Sadece nesneye yönelik cinsel arzu değil, kişiye yapılan tüm duygusal yatırımı da içerisinde barındırır. Bowlby’e göre erken dönem bağlanma deneyimlerimizin yetişkinlikteki yansımasıdır. Erich Fromm’a göre sevmek ‘’sanattır’’.

Sternberg ise üçgen sevgi teorisinde sevginin üç ögeden oluştuğunu iddia eder: Yakınlık (intimacy), samimiyeti; ihtiras (passion), fiziksel çekimi ve bağlılık (commitment) kavramı ilişkilerdeki bireylerin kararlılıklarını temsil eder. Stenberg’e göre her ilişki bu üç bileşenin farklı oranlarda bir araya gelmesiyle tanımlanabilir. Üç kavramın yoğunlukları ve varlıkları ilişkiden ilişkiye değişebildiği gibi, aynı ilişki içerisinde de zamanla farklılık gösterebilmektedir. 

Son olarak Hendrick ve Hendrick’in sevgi türlerini ele alalım. İki araştırmacı örneklem grupları üzerinde yaptıkları istatistiksel analiz sonucuna göre 6 farklı sevgi türü bulmuşlardır. Bunlar sırasıyla:

. Eros: Fiziksel çekiciliğe dayanan romantik, tutkulu aşktır. (Film örneği: Titanic)

. Ludus: Bağlayıcılığı düşük eğlencesi ön planda olan oyun gibi aşktır. (Kitap örneği: Aylak Adam

. Storge: Dostluk, arkadaşça aşk. İhtirasa değil birbirini gözetmeye dayalı, zamanla gelişen sevgidir. (Film örneği: When Harry Met Sally)

. Pragma: (Pratik/Mantıklı aşk): Yürüyeceğine, olumlu gelecek vadettiğine inanılan ilişkilerde partnere duyulan sevgidir. (Evimin direği, çocuğumun babası/anası) (Kitap örneği: Akıl ve Tutku

. Mania: Bağımlı, sahip olucu, çılgınca (biraz da patolojik) aşk. Kıskanç güvensiz yapışkan sevgiyi ifade etmek için kullanılır. (Film örneği: Gone Girl)

. Agape: (Özgeci aşk): Verici, fedakâr sevgi, karşısındakini her haliyle seven ve onun iyiliğini kendi iyiliğinden çok düşünen sevgi türüdür. (Kitap örneği: Ayrılmaz İkili)

Daha sonrasında John Lee ‘’Aşkın Renk Çarkı’’ teorisinde bu 6 türü kendi içinde ana (birincil tipler: eros, ludus, storge) ve 3 ara (ikincil tipler) olarak sınıflandırır. Tıpkı renk teorisinde olduğu gibi 3 ana türün birbiriyle karışarak ara türleri oluşturduğu düşünülür.

Peki siz romantik ilişkilerinizin bu sevgi türlerinden hangilerini bir arada taşıdığını düşünüyorsunuz?

Kaynakça:

·       Freud, S. (2018). Cinsellik Üzerine Üç Deneme (Çev. K. Şipal). Cem Yayınevi.

·       Hendrick, S. S. (2024). Yakın ilişkiler psikolojisi (G. G. Yılmaz, Çev.). Nobel Akademik Yayıncılık. (Orijinal çalışma 2003 yılında yayımlandı.)

Yazar

Stajyer Psikolog Meryem Şahin